Sudecka Kraina Łowiecka

Regionalizacja przyrodniczo-leśna (T. Trampler i wsp., 1990) dzieli terytorium naszego kraju na 8 krain, 59 dzielnic oraz 149 mezoregionów.

W "Encyklopedii PWN" (1998 rok) czytamy: Kraina przyrodniczo-leśna to duży obszar kraju o zbliżonych warunkach fizjograficznych, w którego obrębie najlepiej się rozwija pewien typ siedliskowy lasu. Podział kraju na krainy przyrodniczo-leśne ułatwia organizację gospodarstwa leśnego opartego na podstawach przyrodniczych i ekonomicznych.

Aczkolwiek w literaturze łowieckiej spotykaliśmy się już wcześniej z pojęciem krainy łowieckiej, to oficjalnie zostały one powołane dopiero Uchwałą nr 64 Naczelnej Rady Łowieckiej z dnia 17 grudnia 1997 roku w sprawie krain łowieckich. Naczelna Rada Łowiecka, działając na podstawie §5 Statutu PZŁ, realizując uchwałę XVII Krajowego Zjazdu Delegatów PZŁ, pozostając w zgodzie z wymogami ochrony środowiska, rolnictwa i leśnictwa, mając na względzie konieczność zróżnicowania zasad gospodarowania populacjami zwierzyny w poszczególnych regionach kraju w zależności od warunków przyrodniczych, biorąc pod uwagę dokonaną próbę regionalizacji hodowli jeleni w kraju oraz brak badań naukowych dotyczących geograficznego zróżnicowania przyrodniczych warunków gospodarki łowieckiej, postanawia przyjąć regionalizację przyrodniczo-leśną Tramplera (z pominięciem dzielnic i mezoregionów) jako regionalizację łowiecką (krainy łowieckie). Oto ustalone nazwy krain łowieckich:

      I. Bałtycka,
      II. Mazursko-Podlaska,
      III. Wielkopolsko-Pomorska,
      IV. Mazowiecko-Podlaska,
      V. Śląska,
      VI. Małopolska,
      VII. Sudecka,
      VIII. Karpacka.

Granice Sudeckiej Krainy Łowieckiej obejmują rozległe tereny Dolnego Śląska i Opolszczyzny, a dokładniej obszary administrowane łowiecko przez Okręgowe Rady Łowieckie w Legnicy, Wrocławiu, Jeleniej Górze, Wałbrzychu i Opolu. Tak więc należy uznać "sudeckość" tej całej krainy jedynie za symboliczną, pars pro toto od leżącego na wspomnianym obszarze masywu Sudetów, mającego szczególne znaczenie ogólnoprzyrodnicze. Nazwa Sudecka Kraina Łowiecka przetrwała już jednak kilkunastoletni okres w niezmienionym kształcie, a dobra i życzliwa współpraca okręgowych rad i zarządów PZŁ oraz wspólne osiągnięcia łowiecko-hodowlane pozwalają uzasadnić podtrzymanie tej tradycyjnej już nazwy pomimo wielu rozbieżności granicznych wynikających z dokumentów powołujących krainy łowieckie.

Sudecka Kraina Łowiecka

Myśliwi są bystrymi obserwatorami. Dawno już zauważyli, że na obszarze kraju poszczególne gatunki zwierzyny i ich odmiany nie występują jednolicie. Chętnie dzielili się spostrzeżeniami w tym względzie, lecz dopiero w latach dwudziestych naszego wieku zanotowano pierwsze poparte badaniami wypowiedzi pisemne. Po drugiej wojnie światowej ukazała się obszerniejsza praca na ten temat (Z. Kowalski, M. Sadzewicz, Polskie krainy łowieckie, Warszawa 1954), która zapoczątkowała różnorodne analizy zmierzające do określenia kompleksu czynników geograficznych, przyrodniczych i klimatycznych warunkujących łowiectwo. Wynikające z tych analiz podziały stały się podstawą do wytypowania regionów o zbliżonych parametrach, nazywanych roboczo krainami łowieckimi. Decydującą rolę w ocenie krain odgrywały kryteria łowieckie: liczebność pogłowia zwierzyny i jej jakość, na co z kolei wpływało środowisko bytowania. Charakterystyka środowiska obejmowała warunki klimatyczne, glebowe, rzeźbę terenu, rodzaj i zagęszczenie roślinności, akweny, a także penetrację ludzi oraz występujące szkodnictwo. Kraina łowiecka, zwana również krainą łowiecko-przyrodniczą, jest więc wydzielonym, stosunkowo jednorodnym obszarem o określonych cechach naturalnych. Jest to wyodrębniony nazwą makroregion łowiecki.

Sudecka Kraina Łowiecka - obwody łowieckie

Mimo iż granice krain co jakiś czas zmieniano, to do chwili obecnej Sudecka Kraina Łowiecka przetrwała kilkunastoletni okres w niezmienionym kształcie, a wojewódzkie ośrodki wchodzące w jej skład współpracowały ze sobą życzliwie. Dzięki temu nasza Kraina chlubi się niemałymi osiągnięciami, które zaowocowały uznaniem dla łowiectwa ze strony lokalnej społeczności.

Przyroda krainy

W grupie czynników geograficznych kształtujących klimat tego obszaru należy wymienić położenie w stosunku do kontynentów i oceanów, układ rzeźby terenu oraz formy użytkowania ziemi. Obszar Dolnego Śląska jest położony w zachodniej części kontynentu Eurazji, w odległości około 1000 km od wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i około 200÷300 km od brzegów Morza Bałtyckiego. Dla warunków klimatycznych zasadnicze znaczenie ma także strefowy układ głównych obszarów terenu Europy Zachodniej i Środkowej. Obszar Sudeckiej Krainy Łowieckiej leży w strefie przejściowej między oddziaływaniem klimatu morskiego i lądowego, dzięki czemu klimat jest na jej terenie łagodniejszy od klimatu w środkowej Polsce. Przede wszystkim ze względu na różnice w ukształtowaniu pionowym istnieją znaczne różnice temperaturowe. Również znaczące zróżnicowanie wysokości bezwzględnej Dolnego Śląska powoduje wytworzenie na górskiej części obszaru odrębnego klimatu o układzie piętrowym. O zróżnicowaniu skali mikroklimatycznej decyduje tu rodzaj pokrycia terenu (grunty orne, łąki, pastwiska, lasy, wody i tereny zurbanizowane). W świetle wieloletnich danych najwyższą temperaturę stycznia zanotowano w Otmuchowie i Głuchołazach (odpowiednio 0,8°C i 0,9°C na terenach nizinnych i od -1° C do -2°C w górach). Średnia temperatura stycznia obniża się wraz ze wzrostem wysokości, spadając do -4,8° C w Zieleńcu, -5,4°C na Śnieżniku i -7,1°C na Śnieżce. Podobnie zróżnicowane są wielkości rocznych opadów atmosferycznych, które wynoszą średnio na równinach 500÷700 mm, na pogórzu 800 mm i w górach 1000÷1600 mm. Jeżeli chodzi o pokrywę śnieżną to na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie pojawia się ona każdej zimy. Liczba dni jej zalegania wynosi przeciętnie 40÷50 na Nizinie Śląskiej, 60÷100 w niższych częściach gór, do 150÷200 w najwyższych partiach Sudetów. Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej występuje w styczniu lub lutym, przy czym w wyższych partiach gór termin ten ulega przesunięciu na drugą połowę lutego lub nawet marzec. Maksymalna jej grubość sięga przeciętnie 10÷20 cm w części nizinnej i mocno rośnie w obszarze gór. Największe grubości pokrywy śnieżnej, przekraczające 1 m, występują w Karkonoszach, w Górach Izerskich, Górach Orfickich i Masywie Śnieżnika (Kwiatkowski, 1978). Tzw. Sudecka Kraina Łowiecka jest jednym z najbardziej urozmaiconych pod względem przyrodniczym obszarów Polski. Jest obszarem o bardzo zróżnicowanej geologii, strukturze glebowej, klimacie i sieci hydrologicznej. Rozlegle tereny nizinne, wyżyny oraz wyniesienia Przedgórza Sudetów sprawiają, że cały region ma wyjątkowe walory flory-styczne. Dotychczas stwierdzono tutaj występowanie około 1890 gatunków roślin naczyniowych, co stanowi 80% flory naszego kraju (Kącki, Dajok, Szczęśniak, 2003). Położenie geograficzne krainy, w tym głównie obszaru Dolnego Śląska, powoduje, że na jej terenie ważnym składnikiem roślinności są gatunki związane z wpływem łagodnego klimatu oceanicznego. Nieodłącznym elementem krajobrazu różnych rejonów tej krainy są zbiorowiska użytków zielonych, pól uprawowych, łąk i pastwisk, które wraz ze zmianami zachodzącymi w rolnictwie ulegają dużym przeobrażeniom. Na terenach objętych uprawą pól i łąk ponad 25% powierzchni krainy stanowią tereny leśne. Natomiast lesistość Sudetów i Przedgórza Sudeckiego wynosi 38%. Powyżej 800 m n.p.m. są to przede wszystkim bory świerkowe, poniżej lasy mieszane z przewagą drzew iglastych. Istotnym czynnikiem, który wpłynął na stan przyrody w najnowszej historii krainy, była zmiana intensywności gospodarki rolnej. Jeszcze przed II wojną światową w Sudetach pola orne sięgały do około 800 m n.p.m. W latach 60., a następnie 80. XX wieku nastąpił nagły spadek intensywności gospodarki rolnej i znaczne obniżenie liczby ludności wiejskiej w rejonie Sudetów. Spowodowało to obecnie przesunięcie działalności rolniczej o około 200 m niżej, czyli przeciętnie do 600 m n.p.m.

Charakteryzując bardziej szczegółowo Sudecką Krainę Łowiecką pod względem przyrodniczym, nie sposób nie zwrócić uwagi na duże zróżnicowanie geomorfologiczne wchodzących w jej skład pięciu stref:

Dużą wartość przyrodniczą posiadają parki krajobrazowe, których na terenie Sudeckiej Krainy Łowieckiej znajduje się 14 oraz 2 parki narodowe (Karkonoski Park Narodowy i Park Narodowy Gór Stołowych). W województwie dolnośląskim prawie 20% powierzchni objęte jest ochroną prawną, ponad 10% obszaru województwa, tj. ponad 207 000 ha, nie licząc otulin, to powierzchnia parków krajobrazowych, które spełniają ważną rolę w ochronie zasobów przyrodniczych, a także pełnią ważną funkcję w pielęgnowaniu dóbr kultury i narodowego dziedzictwa. Dokonując przeglądu fauny bytującej na terenie Sudeckiej Krainy Łowieckiej, należy wspomnieć, że podobnie jak flora jest ona równie bogata i dobrze zinwentaryzowana. W sumie stwierdzono występowanie na Dolnym Śląsku ponad 200 gatunków ptaków gniazdowych (A. Darycz, 1991). Z tego na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego 90 gatunków. Na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych opisano 163 gatunki ptaków, w tym 115 lęgowych. W dolinie Baryczy, jak się ocenia, ogólna liczba gatunków ptaków wynosi 244, przy czym 134 to gatunki lęgowe. Wiele z nich jest bardzo cennych z punktu widzenia ochrony. Niektóre znajdują się w "Polskiej czerwonej księdze".

Równie bogata jest lista gatunków ssaków. Największym gatunkiem dziko żyjącego ssaka na terenie Sudeckiej Krainy Łowieckiej, na którego można polować, jest jeleń szlachetny. Jego najwyższą koncentrację obserwuje się na obszarach górskich, szczególnie w Karkonoszach, w Masywie Śnieżnika i w Górach Stołowych. Należy także wspomnieć, że na nizinnych terenach krainy można byto polować na łosia, który od 2001 roku został objęty całorocznym okresem ochronnym. Gatunkiem spotykanym na całym obszarze jest też dzik. Gatunkiem obserwowanym na całym omawiany obszarze jest sarna, lokalnie jej liczebność przewyższa nawet wydolność środowiska. Coraz częściej spotykanym gatunkiem w łowiskach Sudeckiej Krainy Łowieckiej, w jej równinnej części, jest daniel. Gatunkiem obserwowanym w górskiej części krainy, w Górach Orlickich, Stołowych i Sowich, jest muflon, aktualnie czynione są próby odnowienia jego puli genetycznej.

Gatunkiem rodzimym, ale również introdrukowanym w XIX wieku z Alp, pojawiającym się regularnie w Masywie Śnieżnika i w innych rejonach Sudetów, jest kozica. Ze zwierząt drapieżnych pospolicie występuje lis, którego populacja w ostatnich latach znacznie wzrosła. Gatunkiem pospolitym jest również borsuk. Coraz częściej na terenie omawianej krainy łowieckiej spotykany jest też jenot, a ostatnio także szop pracz i norka amerykańska. Na terenie Niziny Śląskiej, Śląsko-Łużyckiej, Wału Trzebnickiego i Obniżenia Milicko-Głogowskiego nierzadko możemy spotkać wydrę i bobra europejskiego. Zarówno na terenach górskich, jak i nizinnych występuje kuna leśna, kuna domowa, tchórz zwyczajny, gronostaj i łasica łaska. Z przykrością należy odnotować, że kiedyś bardzo liczne populacje zająca i kuropatwy bardzo spadły i w dalszym ciągu ich stan nie pozwala na polowania. W ostatnim okresie występuje wszakże znaczne zainteresowanie przyczynami spadku oraz możliwościami odbudowy pogłowia zająca szaraka na terenach Sudeckiej Krainy Łowieckiej. Szeroki zakres badań w ramach programu badań nad zającem, sponsorowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych i Okręgową Radę Łowiecką PZŁ, podjęto w Ośrodku Badań Środowiska Leśnego i Hodowli Zwierząt Łownych Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Interesujące wyniki badań zachęciły niektóre koła łowieckie do reintrodukcji zająca. Jako ciekawostkę warto podać, że w latach 1995÷1997 w Górach Opawskich oraz w latach 1997-2000 w okolicach Gór Wałbrzyskich obserwowano pojawienie się niedźwiedzia brunatnego.

Opracowano na podstawie: "Sudecka Kraina Łowiecka"
Wydanie z 1999r., oraz 2009r.