Lasy i Przyroda Opolszczyzny

Opolszczyzna obejmuje 8535 km2 co równa się 2,7% powierzchni kraju, a 34% powierzchni makroregionu południowo-zachodniego. Województwo opolskie podzielone jest na 13 nadleśnictw, których lasy, zajmują powierzchnię ok. 220 tys. hektarów (co stanowi 25,5% ogólnej powierzchni województwa). W większości położone są w V Krainie Przyrodniczo-Leśnej "Śląskiej", natomiast część Nadleśnictwa Kluczbork w zasięgu III Krainy Przyrodniczo-Leśnej "Małopolskiej".

OBWODY I NADLEŚNICTWA - mapka

Na Opolszczyźnie występują niemal wszystkie typy siedliskowe lasu - siedliska borowe obejmują 60,9% powierzchni, lasowe 31,3%, łęgi olsy i inne 5,6% oraz lasowe górskie i wyżynne 2,2%. Stosownie do zróżnicowanych siedlisk, urozmaicony jest też skład gatunkowy drzewostanów.

Główne gatunki lasotwórcze to: sosna 72,4%, dąb 8,8%, świerk 7,1%, brzoza 4,2%, olcha 3,4%, buk 0,9% oraz inne 3,2% powierzchni. Przeważająca część lasów, bo około 75%, pełni funkcje ochronne. W strefie oddziaływania przemysłu pozostaje większość drzewostanu, w tym znaczna część zaliczona została do I, II i III strefy zagrożeń przemysłowych (Nadleśnictwo: Kędzierzyn, Kluczbork, Krasiejów, Opole, Turawa, Tułowice, Zawadzkie).

LESISTOŚĆ OBWODÓW - mapka

Największe kompleksy leśne dawnej Puszczy Śląskiej, dzisiaj stanowią Bory Niemodlińskie oraz Lasy Stobrawsko-Turawskie, a także Grądy Odrzańskie, Bory Namysłowskie i Lasy Turawskie.

Obszar województwa jest mało zróżnicowany pod względem rzeźby terenu, 60% to tereny nizinne (poniżej 200 m n.p.m. i wysokościach względnych poniżej 40 m). Najwyższy szczyt Biskupia Kopa w Górach Opawskich ma 890 m n.p.m., zaś najniższy teren w miejscu opuszczenia województwa rzeki Odry 130 m n.p.m. W centrum województwa kulminację stanowi Góra Św. Anny - 400 m n.p.m., której szczyt tworzy stożek wulkanu - najdalej na wschód wysunięty wulkan w kraju.

TYPY OBWODÓW ŁOWIECKICH - mapka

Województwo ma bardzo dobre warunki glebowe dla rolnictwa, bo przeszło 50% gruntów ornych to gleby I - III klasy bonitacji, zaś wskaźnik rolniczej przestrzeni przyrodniczej województwa jest bardzo wysoki i wynosi 82,8. Stąd też w strukturze użytkowania gruntów aż 62,9% przypada na użytki rolne, 25,5% na lasy i tylko 2,2% na wody. Zaś gospodarka rolna i leśna należy do najbardziej intensywnych i produkcyjnych w kraju. Mimo tego przyroda województwa zachowała wysokie walory i dużą różnorodność.

KATEGORIE OBWODÓW - mapka

Tereny Opolszczyzny są obszarami niezwykle atrakcyjne pod względem łowieckim, a notowane tu stany zwierzyny grubej należą do najwyższych w Polsce. Inwentaryzacje przeprowadzone w ostatnich latach wykazały, że w tutejszych lasach bytuje ponad 8,9 tys. jeleni i niemal tyle samo dzików (8,5 tys.), a ponadto prawie 30 tys. saren, ponad 1,2 tys. danieli oraz około 30 muflonów. Stany zwierzyny drobnej (poza drapieżnikami) utrzymują się - podobnie jak na pozostałym obszarze kraju - na bardzo niskim poziomie. Taka sytuacja mobilizuje wiele kół łowieckich oraz Ośrodki Hodowli Zwierzyny PZŁ z tego regionu do działań nakierowanych zwłaszcza na odbudowę populacji zająca, kuropatwy i bażanta. Spośród 144 obwodów łowieckich, na które zostało podzielone województwo opolskie, aż 132 wydzierżawione zostały kołom łowieckim. Pozostałe 12 wyłączono z wydzierżawienia i przekazano w zarząd Polskiemu Związkowi Łowieckiemu (4 obwody) oraz Lasom Państwowym (8 obwodów). Wspomniane ośrodki PZŁ, dysponujące obwodami polnymi, nastawione są głównie na hodowlę zwierzyny drobnej, przy czym wolierową hodowlę bażantów rozpoczęto tam już na przełomie lat 50. i 60. ub. wieku, zaś od 2001 roku prowadzona jest również hodowla wolierową kuropatw. Większość ptaków z tych hodowli zasila opolskie łowiska, dzięki czemu istnieje spora szansa na odbudowanie pogłowia tych gatunków. Obecnie prowadzone są również prace przygotowawcze do klatkowej hodowli zająca. Obwody przekazane w zarząd Lasom Państwowym zgrupowane zostały w 5 Ośrodków Hodowli Zwierzyny (zarządzane przez nadleśnictwa: Brzeg, Kluczbork, Kup, Turawa i Rudziniec) i z jednym wyjątkiem (OHZ Nadleśnictwa Rudziniec) są obwodami leśnymi, nastawionymi niemal wyłącznie na gospodarowanie populacjami zwierzyny grubej. O poziomie tej gospodarki świadczą m.in. liczby strzelanej tam zwierzyny grubej, które w sezonie 2006/2007 przedstawiały się następująco: jeleń - łącznie 640 sztuk, daniel - 127sztuk, sarna - 459 sztuk i dzik - 825 sztuk.

Należy w tym miejscu wspomnieć, że Ośrodki Hodowli Zwierzyny, poza polowaniami, realizują również inne cele:
   •  prowadzenie wzorcowego zagospodarowania łowisk,
   •  wdrażanie nowych osiągnięć naukowych i praktycznych z zakresu łowiectwa,
   •  hodowla rodzimych gatunków zwierząt łownych w celu
   •  hodowla zwierząt łownych szczególnie pożytecznych w biocenozach leśnych,
   •  prowadzenie szkoleń z zakresu łowiectwa.

Z uwagi na trudności w gospodarowaniu populacjami zwierzyny grubej na małych powierzchniach, zamykanych granicami obwodów łowieckich, konieczne stało się połączenie tych jednostek do poziomu odpowiadającego areałowi bytowania populacji tych gatunków (szczególnie jelenia). W związku z tym, opierając się na aktualnych uregulowaniach prawnych, teren Opolszczyzny podzielono na 4 rejony hodowlane:
      1. O-l "Byczyna", obejmujący nadleśnictwa Kluczbork, Namysłów i Olesno,
      2. O-ll "Bory Stobrawskie", obejmujący nadleśnictwa: Brzeg, Kluczbork, Opole, Kup, Lubliniec, Namysłów, Olesno, Strzelce Opolskie i Turawa,
      3. O-III "Bory Niemodlińskie", obejmujący nadleśnictwa: Opole, Prószków i Tułowice,
      4. O-IV "Pogórze Wschodnio-Sudeckie", obejmujący nadleśnictwa: Brzeg, Kędzierzyn, Prudnik, Rudy Raciborskie, Strzelce Opolskie i Tułowice.

REJONY HODOWLANE - mapka

Walory przyrodnicze, łagodny klimat oraz właściwa gospodarka rolna i leśna sprawiają, że zwierzyna znajduje tutaj doskonałe warunki bytowania, a łowiectwo - dzięki harmonijnej współpracy myśliwych i leśników - stoi na wysokim poziomie.

Do najcenniejszych przyrodniczych obszarów Opolszczyzny należy zaliczyć:
      1. Parkami Krajobrazowe, a są nimi - Park Góry Opawskie i Góra Św. Anny o powierzchni 10.500 ha i ich otuliny 14.000 ha.
      2. Obszarami Chronionego Krajobrazu o łącznej powierzchni 252 tys. ha obejmującymi 29,5 % powierzchni województwa w siedmiu rejonach.
      3. Rezerwatami Przyrody - 23 obiekty o pow. 326 ha, w tym 18 rezerwatów leśnych.
      4. Zespołami Przyrodniczo-Krajobrazowymi - 7 obiektów o pow. 1.167 ha.
      5. Użytkami Ekologicznymi - 69 obiektów o powierzchni 305 ha.

Ponadto w województwie zarejestrowanych jest 267 pomników przyrody, obejmujących ochroną łącznie 2.552 drzewa, 30-ci różnych gatunków, 9 głazów narzutowych i stożek popiołów wulkanicznych.

Wg opracowań dendrologicznych, w województwie rośnie największa w kraju liczba starych drzew, w tym też najstarsze, najwięcej takich gatunków jak np: dąb bezszypułkowy, klon, jawor, świerk, sosna wejmutka, żywotnik olbrzymi, grusza pospolita.

Spośród 2.200 gatunków roślin naczyniowych rosnących w kraju, aż 1.600 występuje również na Opolszczyźnie, która przecież zajmuje tylko niepełne 3% powierzchni. Potwierdza to bogactwo i różnorodność przyrody tego regionu. Rejestrowanych jest tu 16 gatunków rzadkich w kraju i objętych ścisłą ochroną gatunków grzybów, 53 gatunki całkowicie chronionych i 13 częściowo, a ponadto wiele rzadkich roślin naczyniowych. Równie bogaty jest świat zwierząt bytujących w województwie, począwszy od drobnych bezkręgowców, pająków czy ślimaków z unikalnymi gatunkami na skalę europejską, owadami i motylami, których na 50 ha powierzchni Ligockiej Góry w masywie Chełmu zanotowano 599 gatunków. Równie bogaty jest świat ptaków. Spośród gatunków ptaków krajowych, 370 gnieździ się, a przelotnie notowanych jest130. Wśród nich na wyróżnienie zasługują - orły bieliki -10 par, orliki krzykliwe 8 par, bociany czarne 54 pary lęgowe. Ponadto rejestrowane są puchacze, rybołowy, kanie - ruda i czarna, cietrzewie.

Spośród 90 gatunków ssaków krajowych, 55 gatunków spotyka się na Opolszczyźnie, wśród nich gatunki nie występujące gdzie indziej, jak np. suseł moręgowany. Do największych osobliwości zaliczyć należy bobry, które samoistnie wróciły tu po 200 latach, a dodatkowo w ostatnich latach są introdukowane i wspólnie z coraz liczebniej występującą wydrą stanowią atrakcyjne wodne ssaki. Sensację wzbudził niedźwiedź brunatny, jaki w 1995 roku wędrując pojawił się w Górach Opawskich, podobnie jak wcześniej żubr.

Do gatunków migrujących, choć coraz to częściej zatrzymujących się i bytujących należy zaliczyć wilki i łosie, których obecność stanowi wielką atrakcję obwodów leśnych województwa i na przestrzeni lat powojennych po kilka osobników tych gatunków zostało upolowanych.

Ten skrótowy i skondensowany opis lasów i przyrody Opolszczyzny pozwala jednak zaprezentować, że wbrew obiegowej opinii stanowi ona duże zróżnicowanie i bogactwo gatunków, i pod tym względem wyróżnia się w Kraju.

Opracowano na podstawie: "Sudecka Kraina Łowiecka"
Wydanie z 1999r., oraz 2009r.